Kadınlarda Yumurtalık Kistleri

Sıvı içeren saydam bir yumurtalık kistinin, karın içine bakma muayenesi sırasında yakından görünümü.

Yumurtalık kistleri, son derece sık raslanan yumurtalık urlarıdır.

Dokusal sınıflandırılmaları, her zaman kolay değildir.

İyicil urlardır; ama bir kadında, bir yumurtalık kistinin bulunması, bir cerrahi girişim gerektirir; çünkü, 2 ihtilat tehlikesi vardır: Kistin dönmesi (çoğunlukla, yumurtalığın ve o yandaki dölyatağı borusunun da dönmesine yolaçar); kistin kanserleşmesi.

Dokusal Sınıflandırma

Kistler, kesitlerindeki görünümlerine ve yapılarına göre 2 grupta sınıflandırılır.

Kistadenomlar

En sık görülen çeşittir. 2 görünümü vardır.

Sümüksü kistadenomlar

Boşlukları dolduran koyu peltemsi bir sıvı salgılayan, salgı epiteliyle çevrili, değişik hacimde, çok sayıda boşluktan oluşmuşlardır (çokgözlü kist).

Bu kistler iyicildirler; ancak, hastaların yüzde 5′inde ikincil olarak kanserleşebilirler.

Seröz kistadenomlar

Çoğunlukla, 7-8 litreye kadar sıvı içerebilen, son derece değişik büyüklükte tek bir kist sözkonusudur. Serum proteinleri bakımından zengin, çok sulu, berrak bir sıvı içerir. Bu kistler de yozlaşıp kanserleşebilir.

Kistdermoyitler

Çok sayıda dokudan oluşan, embriyo kökenli bir ur sözkonusudur. Çeperi kalın, sert ve beyazımsıdır. Kesitinde, her tarafta aynı özellikte olmayan, sıvı bir kütleyle dolu boşluk görülür, bu kütle içinde kıl tutamları, dişler, kıkırdak parçaları saptanabilir.

Bu kistlere de çok sık raslanır; gelecekleri iyidir ve hemen hiç yozlaşmazlar.

Klinik belirtiler

Saplı ve hareketli olan bir yumurtalık kisti, küçük leğenden karın boşluğuna yükselerek, büyük bir hacim alıncaya kadar, hastanın yakınmasına yolaçarak, bir belirti vermeyebilir.

Ortaya çıkarılma koşulları

Son derece değişiktirler ve teşhis değerleri fazla değildir.

Yumurtalık kisti her yaşta ortaya çıkabilir; genç kadınlarda sık raslanır.

Âdet bozuklukları (araları genişlemiş düzensiz âdet kanamaları ya da gerçek bir âdet görmeme), hastayı hekime başvurmaya yöneltebilir. Ayrıca kist, bir kısırlık nedeni araştırılırken ortaya çıkarılabilir. Daha ender olarak, karın ağrıları, leğende ağırlık duyulan ya da kalın barsak kasınmaları bulunabilir; bu ağrılar, bazen ağrılı işeme, buruntu, kabızlık gibi sidik sistemi ya da göden barsağı belirtileriyle birlikte olabilirler.

Hastaların büyük çoğunluğunda, yumurtalık kisti bütünüyle belirtisizdir ve ancak, bütün sistemlerin muayenesi sırasında ortaya çıkarılır.

Klinik muayene

Bütün kadın doğum muayenelerinde olduğu gibi, masa üstünde, sidik torbası ve göden barsağı boşaltıldıktan sonra yapılır.

Her zaman, dölyatağı boynunun spekulumla muayenesiyle başlanır; spekulum muayenesi ayrıca, hücre incelemesi için örnek almayı sağlar.

Karnın elle yapılan muayenesiyle birlikte döl yolunun parmakla muayenesi, küçük leğende yerleşmiş bir kütleyi ortaya çıkararak, teşhisin konmasını sağlar.

Teşhis kolay olabilir: Normal hacimde olan dölyatağının yuvarlak, bazen sert, düzenli, dölyatağından bir olukla ayrılan bir kütle tarafından yana doğru itildiği saptanır.

Bu kütle, dölyatağından bağımsızdır ve hareketlidir.

Ama, teşhis daha güç de olabilir; çünkü, bazı hastalarda, dölyatağı ve yanındaki kütle tekmiş gibi algılanırlar ve birinin hareketi, ötekinin de hareketine yolaçar. Bu durum, özellikle kist, bir yan çıkmazda yapışık ve geniş bağ içindeyse ya da arkada Douglas çıkmazmdaysa (o zaman dölyatağını öne iterek çatı kemiğine dayandırır) belirgindir.

Tamamlayıcı muayeneler

Kuşkulu durumlarda, teşhisi doğrularlar.

En küçük gebelik başlangıcı kuşkusunda, gebelik testleri yapılmalıdır.

Gebelik ve enfeksiyon olasılıkları ayırdedildikten sonra, bir dölyatağı, dölyatağı boruları filmi istenmelidir.

Film, yana doğru yer değiştirmiş, normal biçimli bir dölyatağı boşluğu gösterir; ur tarafındaki dölyatağı borusu, yay biçiminde yükselmiştir ve karın boşluğuna geçen karşıt madde, çoğunlukla yuvarlak bir kütleyi (yumurtalık kisti) çevreler. Film, ayrıca bir başka özel hastalığı, dölyatağı miyomunu ayırdetmeyi sağlar.

Ayrıca, bazı hastalarda, kist içinde bir kireçlenme ya da dişler bulmayı sağlar ve böylece kist dermoyit teşhisi konur.

Bütün muayenelere karşın, hekim hâlâ kuşkudaysa, karın içine bakma muayenesi önerilebilir; bu muayeneyle yumurtalık kisti görülebilir ve bütün özellikleri incelenebilir. Teşhis konduktan senra, tam bir ameliyat öncesi bilanço gereklidir; çünkü, ameliyat yapmak ve yumurtalık kistinin tümünü çıkarmak gerekir; bilançoda, hücre incelemesiyle birlikte tam bir muayenenin yanısıra, ameliyat tehlikelerini değerlendirmek için genel bir muayene yapılır. ‘

Yaş, kalp damar, akciğer durumu, böbrek çalışması incelenir. Geniş bağ içinde yeralan büyük hacimli bir yumurtalık kistinin, sidik yoluna baskı yapması olasılığını gözönüne almak ve sidik borularını gösterecek olan damar içine karşıt madde verilerek sidik yolları filmi çekmek gerekir. Bu muayenenin sonunda, girişim en iyi koşullarda gerçekleştirilecektir.

Yumurtalıkta kistdermoyit. Sol yumurtalığında kistdermoyit olan 22 yaşındaki genç bir kızın dölyatağı filmi. İtilmiş dölyatağı, belirgin olarak görülmektedir; yan tarafında kist kütlesiyle çevrelenmiştir. Karşıt madde, kütleyi çevrelemektedir. Ortada açıkça görülen bir dişin kireçleşmesi, kistdermoyit teşhisini doğrular.

Evrim

Hastalık tedavi edilmezse, evrim lazla belirti vermeyebilir; ancak, günün birinde ihtilatlar ortaya çıkabilir. Hattâ, yumurtalık kisti, ancak bu ihtilatların ortaya çıkmasından sonra teşhis edilebilir.

İvegen ihtilatlar Yumurtalık kistinin sapının dönmesi

Yumurtalığın normal anatomik bağları, yani, yumurtalık aşıcı bağı ve yumurtalık özel bağı, kistin sapını oluşturur. Dönme sırasında yumurtalık kisti, bu sap çevresinde döner; bazen dölyatağı boruları da bu dönmeye katılır. Bütünüyle sağlıklı bir genç kadında, şok durumuyla birlikte, bıçak saplanır biçimde şiddetli bir ağrı ortaya çıkar.

Bir yumurtalık kistinin kötücül yozlaşması. Resimde, sedefimsi beyaz rengiyle tanınan bir yumurtalık kisti görülmektedir.. Yüzeyi, iyicil bir kistte olması gerektiği gibi, bütünüyle düzgün değildir; birçok yerde tomurcuklar görülmektedir. Bir yumurtalık kistinin, geleceği çok ağır olan kötücül yozlaşması sözkonusudur. Bu yozlaşma tehlikesi, teşhisi konmuş bütün iyicil kistlerin cerrahi girişimle çıkarılmasını gerektirir.

Hasta soluktur, sıkıntılıdır, yüz hatları gergindir, terle kaplıdır. Atardamar basıncı düşmüş, nabız hızlanmıştır. Ateş yoktur.

Karnın elle muayenesinde, gerçek bir kasılma olmaksızın, karnın alt bölgesinde hafif bir kas direnci bulunur.

Dölyolunun parmakla muayenesi, çok yumuşak ve sabırla yapılmalıdır; çünkü, son derece ağrılıdır.

Bazı hastalarda, dölyatağı yanında sert, hareketsiz, çok ağrılı bir kütle bulunabilir. Bazılarındaysa, yalnızca, ağrı belirgindir ve şiddeti, muayeneyi sürdürmeyi önler.

Hangi durum sözkonusu olursa olsun, teşhisi düşünmek (aynı zamanda, hastanın kan grubu saptanmalıdır) ve hızla ameliyat etmek gerekir.

Kistin yırtılması

Daha ender raslamr; ama, kistin dönmesine eşlik edebilir; bir ivegen karın zarı iltihabı tablosu oluşturur ve acil girişim gerektirir.

Kanama

Bu ihtilata da, oldukça ender raslanır; kanama, kist içine olabilir ve dönmeye eşlik eder. Ender olarak, kanama, karın boşluğunadır; o zaman, ciddi bir* şok durumu, atardamar basıncının yitmesi, şiddetli susuzlukla birlikte bir iç kanama tablosu ortaya çıkar; bu tablo, bir dış gebelik yırtılması tablosuna benzer. Girişim, son derece acil olmalıdır; teşhis, yalnızca girişim sırasında konabilir.

İvegen enfeksiyon

Bu da, ender raslanan bir ihtilattır; dölyatağı borusunda irin toplanmasını anımsatır. Muayenede, bir yan çıkmazda yeralan ağrılı bir şişlik bulunur. Dalgalı yüksek bir ateş ve genel durum bozukluğu saptanır.

Süreğen ihtilatlar

Başlıca tehlike, kötücül yozlaşmadır. Gerçekten en ciddi ihtilattır ve teşhisi konan bütün yumurtalık kistlerinin düzenli olarak çıkarılma gerekliliğini doğrular.

Kötücül yozlaşma

Daha ilk muayenede, bazı yumurtalık kistleri kuşku uyandırırlar. Karın ağrıları bulunur; sinirsel ağrılar, barsak geçiş bozuklukları, kistin hacmiyle uyuşmayan büyük sidik sistemi bozuklukları vardır. Genel durum bozulmuş, hasta zayıflamıştır. Ayrıca çoğunlukla, âdet kanamalarıyla ilgisi olmayan kararsız, siyahımsı küçük kanamalar vardır.

Pompei harabelerinde bulunan ve Napoli müzesinde sergilenen kadın doğum ve cerrahi aygıtları

Elle muayenede kist ağrılır, düzensizdir ve bazı yerlerinden sabit gibidir. Karın boşluğunda, sıvı (asit) bulunabilir; bu sıvı kanlıysa, kistin kötücüllüğünden kuşkulanmayı gerektiren bir belirtidir.

Bazen, tabloya karın boşluğundaki sıvı egemendir; o zamana kadar teşhis edilmemiş bir yumurtalık kistini araştırmak gerekir.

Ayrıca, iyicil olduğu sanılan bir yumurtalık kisti için yapılan ameliyatta, teşhis konabilir.

Komşu organlara çok yapışık olan ve kabuğunu kaplayan tomurcuklarla, karın zarında kötücül yayılmalarla evrim gösteren bir kist bulunduğu zaman, ameliyat teşhisi kendiliğinden konur. Bazen, ameliyatla çıkarılan parça açıldığında, kistiL içinde tomurcuklar bulunur; bu tomurcuklar, geleceğin önceden kestirilemeyeceğinin belirtisidir.

Ayrıca, bütün iyicillik özelliklerini taşıyan bir yumurtalık kistinde, doku incelemesinde kötücül özellik bulunabilir.

Dolayısıyle, ameliyatla çıkarılan bütün yumurtalık kistlerinde, mutlaka doku incelemesi yapılmalıdır.

Öteki süreğen ihtilatlar fazla belirti vermeden evrim gösteren yumurtalık dönmelerinin ortaya çıkabileceğini görmüştük. Sümüksü kistadenomların yavaş yırtılmasından oluşan, ender raslanan bir biçim vardır. Bu yırtık, kist içi tomurcukların karın zarına saçılmasına yolaçar ve çok ender, ama, çok ciddi bir hastalık olan karın zarının jelatinsi hastalığı ortaya çıkar.

Ayrıca, hiç bir klinik belirti vermediği için, düzenli olarak araştırılması gereken son bir ihtilat vardır: Sidik borusunun bası altında kalması (böbreğin ölümüne yolaçabilir).

Hastalığın Öteki Biçimleri

Karında gelişen kistler

Bu durumda, hastalığın ortaya çıkarılma koşullan çok değişiktir. Hasta, kamının hacminin ilerleyici biçimde artmasından yakınarak hekime başvuran bir kadındır. Âdet görmemeyle birlikte giden bazı biçimlerde, bir gebelik bile düşünülebilir. Aslında, klinik muayenede, karında, az ya da çok hacimli, yuvarlak, düzenli, sert, sıvı içerdiği belirgin olan bir kütle bulunduğu saptanır. Dölyolundan parmakla muayenede, üstünde yeralan urdan bağımsız olarak hareket ettirilebilen küçük bir dölyatağı bulunur. Kuşkulu durumlarda, gebelik testleri istenebilir.

Bir gebelikle birlikte olan yumurtalık kistleri oldukça sık raslanırlar; ama, gebelik başlangıcında, bazen, oldukça büyük hacimli kist biçimini almış sarı cisim olasılığından sakınmak gerekir

Girişim, ilk 2 ayda uygulanırsa, sarı cismin çıkarılması düşüğe yolaçar. Bu nedenle, ilk 3 ay boyunca gözetim altında tutmak ve gebeliğin 3. ayının sonunda, kistin dönme9ini ya da doğum sırasında ortaya çıkabilecek ihtilatları önlemek için, girişimde bulunmak önerilir.

Teşhis

Bazı hastalıklar, yumurtalık kişileriyle karıştırılabilir.

Karında sıvı toplanması

Karında gelişen büyük hacimli bir yumurtalık karıştırılabilir. Bazen, karna iğneyle girerek sıvı alma, teşhisin konmasını sağlar. Ama bazen, karında sıvı toplanması, bir yumurtalık kistiyle birliktedir.

Serozaaltı saplı miyomu yumurtalık kistine şaşılacak derecede benzer, çünkü, dölyolundan parmakla muayenede, dölyatağının yanında, dölyatağından bağımsız olarak hareket eden bir ur bulunur.

Teşhis, çoğunlukla ameliyatta konur.

Başlangıç döneminde gebelik karışıklığa yolaçar; çünkü, daha önce de gördüğümüz gibi, bir yumurtalık kisti, âdet görmemeyle birlikte olabilir.

Yumurtalığın işlevsel kistleri

Bunlar,, gerçek yumurtalık kistlerinin tersine, gerileyici evrimli, kist biçiminde oluşumlardır; kendi kendilerine ya da ilaç tedavisinin etkisiyle yiterler. Bu işlevsel kistler, normal folikül olgunlaşması ya da sarı cisim oluşması olaylarının aşırılaşması sonucunda ortaya çıkarlar. Şu biçimler ayırdedilir:

— folikül kistleri;

— sarı cisim kistleri.

Kendiliklerinden ya da östrojen, progesteron tedavisinin etkisiyle yiterler; aynı zamanda, âdet kanamaları da başlar. Genellikle, küçük hacimli, bir portakaldan daha küçük boyutlu kistlerdir. Bu nedenle, küçük bir yumurtalık kisti olan bir kadını ameliyat etmeden önce, kistin sürekliliğini doğrulamak için, âdet kanamasından sonra, bir kez daha muayene etmek gerekir.

Öteki yumurtalık urları

Bütün öteki iyicil ya da kötücül yumurtalık urları sözkonusudur.

Tedavi

Yalnızca cerrahidir; bir yumurtalık kistinin teşhisinde, ameliyata gitmek gerekir.

Alışılmış yöntemler

Olanak varsa ve kist küçük hacimliyse, yalnızca kist çıkarılır (kistektomi) ve geri kalan yumurtalık dokusu dikilir; bu, en ideal girişimdir. Kist. hacminin büyüklüğü nedeniyle yumurtalığı yıktıysa, bütün yumurtalığın çıkarılmasına (ovariyek tomi) başvurulur. Bazen, kist tarafındaki dölyatağı borusuna yapışıklıklar bulunması, dölyatağı borusunun da, çıkarılmasını gerektirir.

Daha ender durumlar

Daha ender olarak, bozunların durumu, birlikte bulunan bir hastalık (özellikle dölyatağı miyomu), her 2 yumurtalıkla birlikte dölyatağının tam olarak çıkarılmasını zorunlu kılar. Bu girişim, daha çok yaşdönümünde ya da yaşdönümüne yakın kadınlarda uygulanır.

Bütün bu girişimlerde, çıkarılan parça, doku incelemesi için laboratuvara gönderilir; çünkü, daha önce de gördüğümüz gibi, bazen kistte kötücül yozlaşma saptanabilir.